Bệnh Viêm Tai Ngoài Ác Tính Và Những Thông Tin Cần Biết

Bệnh viêm tai ngoài ác tính (Malignant Otitis Externa) còn có tên gọi khác là viêm tai ngoài hoại tử. Đây chính là giai đoạn tiến triển của bệnh nhiễm trùng tai ngoài do vi trùng Pseudomonas aeruginosa gây ra nhưng không được điều trị. Bệnh xuất hiện phổ biến ở những người có hệ miễn suy yếu và bệnh nhân bị tiểu đường. Trong trường hợp không kịp thời xử lý, tình trạng viêm nhiễm có thể lan rộng và gây ra nhiều biến chứng, thậm chí bệnh nhân có thể bị áp xe não và tử vong ở trường hợp nặng.

Bệnh viêm tai ngoài ác tính
Bệnh viêm tai ngoài ác tính là giai đoạn tiến triển của bệnh nhiễm trùng tai ngoài nhưng không được điều trị

Bệnh viêm tai ngoài ác tính là gì?

Bệnh viêm tai ngoài ác tính là hiện tượng viêm hoại tử lan rộng – giai đoạn tiến triển của bệnh nhiễm trùng tai ngoài do vi trùng Pseudomonas aeruginosa gây ra nhưng không được điều trị. Bệnh còn có thể xảy ra do nhiễm vi khuẩn Staphylococcus aureus nhưng ít gặp hơn. Vì những đặc tính này nên bệnh còn có tên gọi khác là viêm tai ngoài hoại tử, tên tiếng anh là Malignant Otitis Externa. 

Viêm tai ngoài ác tính có liên quan đến tình trạng nhiễm trùng xương lân cận và xương thái dương. Bệnh xuất hiện phổ biến ở những bệnh nhân bị viêm tai ngoài không điều trị hoặc người bị viêm tai ngoài có hệ miễn suy yếu và bệnh nhân bị tiểu đường.

Cụ thể việc không sớm áp dụng các phương pháp chăm sóc và điều trị sẽ khiến tình trạng viêm nhiễm ở ống tai nhanh chóng lan rộng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng hay thậm chí phá vỡ cấu trúc mô mềm xung quanh. Sau một thời gian, tình trạng viêm nhiễm sẽ lan rộng đến nền sọ và làm phát sinh bệnh viêm tai giữa ác tính.

Mặc dù có mức độ nguy hiểm cao nhưng viêm tai ngoài ác tính có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc can thiệp ngoại khoa khi phương pháp bảo tồn không có hiệu quả.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết bệnh viêm tai ngoài ác tính

Những triệu chứng của bệnh viêm tai ngoài ác tính thường đa dạng và có mức độ nặng nề hơn so với những tình trạng viêm nhiễm thông thường. Chính vì thế, người bệnh có thể dễ dàng nhận biết bệnh lý thông qua những triệu chứng và biểu hiện sau:

  • Có dịch màu vàng hoặc màu xanh (dịch mủ) chảy ra từ ống tai kèm theo mùi hôi tanh khó chịu
  • Có cảm giác đau nhiều ở tai. Cơn đau thường có xu hướng nghiêm trọng hơn vào ban đêm hoặc khi người bệnh di chuyển phần đầu
  • Suy giảm thính lực khiến bệnh nhân không nghe rõ
  • Ù tai nặng
  • Có cảm giác ngứa dai dẳng và ngứa sâu trong ống tai
  • Sốt cao
  • Sưng và đỏ quanh tay
  • Triệu chứng toàn thân: Yếu cơ, khó nuốt, viêm thanh quản, mất giọng…

Người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện và gặp bác sĩ chuyên khoa Tai mũi họng nếu nhận thấy một trong những biểu hiện nêu trên xuất hiện. Khi đó bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra tai và thực hiện một số xét nghiệm cần thiết. Từ đó giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Đồng thời phòng ngừa viêm nhiễm lây lan và giảm nguy cơ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Có dịch màu vàng hoặc màu xanh chảy ra từ ống tai kèm theo mùi hôi tanh khó chịu
Có dịch màu vàng hoặc màu xanh chảy ra từ ống tai kèm theo mùi hôi tanh khó chịu khi bị viêm tai ngoài ác tính

Bệnh viêm tai ngoài ác tính xảy ra do đâu?

Vi khuẩn làm mủ xanh Pseudomonas aeruginosa được xác định là nguyên nhân gây bệnh viêm tai ngoài ác tính thường gặp. Ngoài ra bệnh lý này cũng có thể xảy ra do sự tác động và xâm nhập vào ống tai của một số loại vi sinh vật khác. Cụ thể như vi khuẩn Staphylococcus aureus, Aspergillus, Proteus mirabilis, Klebsiella oxytoca, Burkholderia cepacia và Candida parapsilosis.

Thông thường sau khi xâm nhập, vi khuẩn sẽ hoạt động mạnh và gây bệnh viêm tai ngoài. Tuy nhiên do bệnh nhân chủ quan trong việc điều trị cùng với những điều kiện thuận lợi khác khiến vi khuẩn cùng tình trạng viêm nhiễm lan rộng, gây tổn thương hay thậm chí phá vỡ cấu trúc mô mềm xung quanh. Sau khi viêm nhiễm lan rộng đến nền sọ, bệnh viêm tai giữa ác tính sẽ xuất hiện.

Theo kết quả nghiên cứu, những bệnh nhân bị tiểu đường, người có hệ miễn dịch suy yếu (trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, bệnh nhân bị HIV, người đang trong quá trình điều trị với thuốc ức chế miễn dịch, hóa trị ung thư…) sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với thông thường. 

Ngoài ra những yếu tố được liệt kê dưới đây cũng tạo điều kiện thuận lợi cho sự tiến triển của bệnh viêm tai ngoài ác tính. Cụ thể:

  • Khí hậu nóng ẩm: Những người làm việc hoặc sinh sống ở những nơi có khí hậu nóng ẩm sẽ có nguy cơ bị viêm nhiễm tai ngoài và khiến bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu. Nguyên nhân là do khí hậu nóng ẩm chính là điều kiện thuận lợi cho sự tiến triển của nhiều chủng vi khuẩn gây bệnh.
  • Độ tuổi và giới tính: Những người có độ tuổi trên 60 thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh viêm tai ngoài hoại tử cao. Ngoài ra kết quả khảo sát cũng cho thấy, nguy cơ bị viêm tai ngoài hoại tử ở nam giới cũng cao hơn so với phụ nữ.
  • Những người có hệ miễn dịch suy yếu: Nếu viêm tai ngoài xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, vi khuẩn sẽ nhanh chóng sinh sôi khiến tình trạng viêm nhiễm tiến triển theo hướng xấu, dễ dàng lây lan sang nhiều cơ quan lân cận và gây bệnh viêm tai ngoài hoại tử. Nguyên nhân là do hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể không đủ khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh.
  • Người bị tiểu đường: Bệnh tiểu đường khiến cơ thể gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát sự tiến triển của vi khuẩn. Mặt khác, bệnh tiểu đường có thể khiến những vết trầy xước, tổn thương ở ống tai lâu lành. Điều này khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập sâu vào bên trong dẫn đến viêm và gây biến chứng.
  • Phơi nhiễm Pseudomonas aeruginosa: Phơi nhiễm Pseudomonas aeruginosan thường xuất hiện trong những hồ nước chứa hàm lượng clo cao như nước trong hồ bơi và những nơi có nguồn nước bẩn.
  • Chấn thương/ tổn thương tai ngoài: Chấn thương tai ngoài hoặc trầy xước, tổn thương tai ngoài từ những lần va đập, té ngã, làm sạch ống tai quá mạnh, gãi bên trong tai, có vật lạ mắc kẹt trong ống tai… sẽ tạo cơ hội cho vi khuẩn sinh sôi và gây hoại tử nếu không thăm khám và xử lý đúng cách.
Vi khuẩn làm mủ xanh Pseudomonas aeruginosa
Vi khuẩn làm mủ xanh Pseudomonas aeruginosa là nguyên nhân thường gặp làm phát sinh bệnh viêm tai ngoài ác tính

Quá trình hình thành bệnh viêm tai ngoài ác tính

Khi bị tổn thương hoặc bị trầy xước, rách ngay tại vùng da ngoài tai, những tế bào tại vùng da này và những khu vực lân cận sẽ có dấu hiệu bị viêm. Sau đó viêm nhiễm có thể lan rộng đến xương nhĩ (điển hình như xương bú, bàn đạp nằm sát màng nhĩ, đe).

Trong trường hợp không sớm áp dụng các biện pháp khắc phục, những vị trí bị sưng viêm sẽ gia tăng kích thước, lan rộng lên đến xương thái dương và một số khu vực lân cận khác như tuyến nước bọt, khớp thái dương hàm, mô dưới vùng thái dương…

Đối với những trường hợp có tuyến nước bọt bị viêm, một số triệu chứng nghiêm trọng có thể xuất hiện, gồm: Sưng to tại tuyến nước bọt, viêm sưng lan lên trên và/ hoặc lan xuống má dưới, dái tai bị đẩy lên cao.

Tình trạng viêm nhiễm sẽ tiếp tục tiến triển, lan rộng đến đáy xương sọ khiến dây thần kinh sọ và dây thần kinh bị tê liệt.

Các biến chứng của bệnh viêm tai ngoài ác tính

Viêm tai ngoài ác tính là bệnh lý nguy hiểm cần được điều trị y tế ngay lập tức. Nguyên nhân là do bệnh lý này có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

  • Áp xe tại chỗ viêm
  • Viêm màng nhĩ, thủng màng nhĩ
  • Viêm mô tế bào
  • Nghe kém hoặc không thể nghe do ống tai bị thu hẹp hay ứ đọng dịch 
  • Viêm màng não dẫn đến liệt dây thần kinh
  • Áp xe não
  • Tử vong do không điều trị và viêm nhiễm nặng.

Để phòng ngừa biến chứng, người bệnh cần đến bệnh viện và trao đổi thông tịn cùng với bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Áp xe não
Áp xe não, liệt dây thần kinh, viêm màng nhĩ, thủng màng nhĩ… là những biến chứng của bệnh viêm tai ngoài ác tính

Bệnh viêm tai ngoài ác tính được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ chuyên khoa sẽ kiểm tra tiền sử mắc bệnh, triệu chứng lâm sàng, mức độ đau đớn bằng cách ấn vào tai và đặt cho cho bệnh nhân một số câu hỏi. Sau đó tiến hành soi và quan sát kỹ lưỡng những biểu hiện thực thể của ống tai. Biện pháp này cho phép bác sĩ xác định các tổn thương, vết trầy xước, tình trạng nhiễm trùng, hoại tử bên ngoài và sâu bên trong ống tai.

Trong trường hợp có dịch mủ hoặc dịch màu vàng tiết ra từ ống tai, bác sĩ sẽ dùng bông y tế để lấy mẫu và đưa về phòng thí nghiệm để kiểm tra, soi, phân tích hoặc tiến hành nuôi cấy tìm sự có mặt của vi khuẩn. Đồng thời xác định được chủng vi khuẩn gây viêm và nhiễm trùng.

Ngoài ra để kiểm tra mức độ nghiêm trọng và khả năng lây lan của tình trạng nhiễm trùng, bệnh nhân sẽ được yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm sau:

  • Xét nghiệm máu ESR, xác định nồng độ glucose và creatine, số lượng hồng cầu và bạch cầu, kiểm tra viêm nhiễm lan rộng gây nhiễm trùng huyết.
  • Nuôi cấy tai để tìm ra hướng xử lý phù hợp.
  • Chụp X-quang, CT với mục đích xác định tình trạng nhiễm trùng và viêm ở các xương.
  • Sinh thiết các mô bên ngoài ống tai kiểm tra chủng vi khuẩn gây viêm nhiễm.

Phương pháp điều trị bệnh viêm tai ngoài ác tính

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và khả năng lây lan của tình trạng viêm nhiễm, nguyên nhân gây viêm, mức độ hoại tử và khả năng đáp ứng với các phương pháp chữa trị, bác sĩ chuyên khoa có thể cho bạn áp dụng nhiều phương pháp điều trị khác nhau. Điển hình như điều trị tại chỗ, điều chỉnh ức chế miễn dịch, điều trị viêm nhiễm bằng kháng sinh toàn thân và can thiệp ngoại khoa cho những trường hợp nghiêm trọng.

1. Điều trị tại chỗ

Phương pháp điều trị tại chỗ thường áp dụng cho những bệnh nhân bị viêm tai ngoài ác tính ở mức độ nhẹ, viêm nhiễm chưa lan rộng đến các cơ quan lân cận. Một số phương pháp điều trị được áp dụng gồm:

  • Nước muối sinh lý: Nước muối sinh lý có tác dụng giảm viêm, làm sạch mủ/ dịch màu vàng bên ngoài ống tay. Ngoài ra việc sử dụng nước muối sinh lý còn giúp người bệnh loại bỏ những yếu tố gây hại quanh tai.
  • Thuốc bôi chống khuẩn tại chỗ: Sử dụng thuốc bôi chống khuẩn tại chỗ cho những trường hợp nhẹ, viêm tai ngoài chưa lan rộng.
  • Thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh: Dùng thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn sâu bên trong ống tai, giảm viêm và ngăn vi khuẩn lây lan. Thông thường bệnh nhân sẽ được yêu cầu sử dụng kháng sinh liên tục từ 10 đến 14 ngày.
  • Corticoid dạng kem bôi: Dùng Corticoid dạng kem bôi cho những trường hợp nặng, không có đáp ứng tốt với thuốc bôi chống khuẩn thông thường. Loại thuốc này có tác dụng loại bỏ tình trạng viêm nhiễm trong thời gian ngắn và chống dị ứng. Tuy nhiên Corticoid dạng kem bôi có thể gây tác dụng nghiêm trọng như teo da, tăng huyết áp, chậm lành vết thương, đục thủy tinh thể… Vì thế loại thuốc này chỉ được cân nhắc và sử dụng khi cần thiết.
  • Thuốc giảm đau: Thuốc chống viêm và giảm đau tại chỗ sẽ được chỉ đo những bệnh nhân bị đau tai nặng với mục đích kiểm soát triệu chứng.
Thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh
Khắc phục bệnh viêm tai ngoài hoại tử bằng thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh

2. Điều trị ức chế miễn dịch

Đối với những trường hợp bị tiểu đường, bệnh nhân cần đảm bảo lượng đường trong máu luôn được kiểm soát một cách chặt chẽ. Nguyên nhân là do lượng đường trong máu tăng cao có thể khiến vết thương chậm lành, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển. Ngoài ra những vấn đề, bệnh lý khác có liên quan đến hệ miễn dịch cũng cần được kiểm soát một cách chặt chẽ nhất.

3. Sử dụng kháng sinh toàn thân điều trị bệnh viêm tai ngoài ác tính

Tương tự như tình trạng nhiễm trùng tai ngoài thông thường, sử dụng kháng sinh cũng là phương pháp điều trị chính đối với bệnh viêm tai ngoài ác tính. Bởi vi khuẩn được xác định là nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân có thể được sử dụng kháng sinh đường uống hoặc dùng kháng sinh dưới dạng tiêm tĩnh mạch.

Thông thường, bệnh nhân sẽ được đề nghị dùng thuốc kháng sinh từ 10 – 14 ngày để kiểm soát triệu chứng viêm, sưng và giúp tiêu diệt vi khuẩn. Tuy nhiên đối với những trường hợp nặng, viêm tai ngoài ác tính lan rộng gây nhiễm trùng xương, người bệnh phải sử dụng kháng sinh liên tục trong 3 tháng hoặc sử dụng thuốc cho đến khi nhiễm trùng đã biến mất.

Những loại kháng sinh nhạy cảm với chủng vi khuẩn gây bệnh P. aeruginosa gồm:

  • Ceftazidime (Fortaz)
  • Cefepime (Maxipime)
  • Aminoglycoside
  • Penicillin
  • Imipenem.

Tùy thuộc vào loại vi khuẩn gây viêm và mức độ nhạy cảm của chúng, bác sĩ chuyên khoa có thể tập trung chữa bệnh với một loại thuốc hoặc sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc với nhau với mục đích nâng cao hiệu quả chống vi khuẩn. Nếu phải điều trị phối hợp, bệnh nhân sẽ được chỉ định hai loại thuốc là Amino-glycoside và Penicillin antipseudomona.

Ngoài ra trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể được yêu cầu dùng kháng sinh với liệu pháp oxy cao áp. Người bệnh sử dụng phương pháp điều trị này cho đến khi tình trạng viêm nhiễm không còn.

Lưu ý

  • Kháng sinh thường gây tác dụng phụ khi sử dụng dài ngày (trên 1 tháng) hoặc sử dụng với liều cao. Vì thế người người bệnh cần chú ý sử dụng thuốc đúng với liều dùng, cách dùng và thời gian sử dụng thuốc của bác sĩ chuyên khoa.
  • Thông báo với bác sĩ ngay khi những tác dụng phụ xuất hiện hoặc bệnh không thuyên giảm sau 1 tuần dùng thuốc.
Sử dụng kháng sinh toàn thân điều trị bệnh viêm tai ngoài ác tính
Sử dụng kháng sinh toàn thân dưới dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch để điều trị bệnh viêm tai ngoài ác tính

4. Phẫu thuật

Trong trường hợp nhiễm trùng lan rộng khiến nhiều mô và xương bị hư hỏng, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật. Thông thường bệnh nhân sẽ được can thiệp ngoại khoa sau khi sử dụng thuốc kháng sinh khắc phục tình trạng nhiễm trùng. Phương pháp điều trị này có tác dụng loại bỏ những khu vực bị hoại tử, mô và xương bị nhiễm trùng.

Mặc dù mang đến hiệu quả điều trị cao nhưng việc thận trọng trước khi tiến hành phẫu thuật là điều vô cùng cần thiết. Bởi phẫu thuật có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng. Cụ thể như làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và tổn thương các xương khỏe mạnh. Vì thế phương pháp này chỉ được sử dụng cho những trường hợp đặc biệt.

Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm tai ngoài ác tính

Không có biện pháp giúp ngăn chặn hoàn toàn nguy cơ phát sinh bệnh viêm tai ngoài ác tính. Tuy nhiên nếu chú ý áp dụng những biện pháp dưới đây, nguy cơ viêm nhiễm sẽ giảm đáng kể.

  • Nên thường xuyên quan sát những biểu hiện của cơ thể. Nếu quan sát thấy các triệu chứng xảy ra ở tai như đau tai, ù tai, có dịch chủ ra từ tai, ngứa tai, nghe kém… người bệnh nên nhanh chóng đến chuyên khoa Tai mũi họng để được khám chữa. Vì rất có thể bạn đang bị viêm tai ngoài. Việc điều trị đúng cách sẽ phòng ngừa viêm nhiễm ác tính.
  • Tránh sử dụng vật nhọn hoặc sử dụng những vật dụng bẩn để làm sạch hay ngoáy vào tai. Không nên cố gắng sử dụng tăm bông để làm sạch sâu bên trong ống tai.
  • Nên chú trọng việc chăm sóc sức khỏe, tăng cường vận động, thường xuyên luyện tập, ăn uống điều độ và đầy đủ chất dinh dưỡng để nâng cao chức năng chống viêm nhiễm của hệ miễn dịch. Đặc biệt là nhóm đối tượng có hệ miễn dịch suy yếu do mắc bệnh ung thư, nhiễm HIV, trẻ em, phụ nữ mang thai, người già… Để nâng cao chức năng của hệ miễn dịch và sức khỏe, bạn nên ăn nhiều rau xanh, thực phẩm giàu vitamin C, trái cây, các loại cá béo, trứng, thịt…
  • Hạn chế bổ sung vào chế độ ăn uống rượu bia, thức uống chứa chất kích thích và những loại thực phẩm có khả năng gây viêm như thực phẩm hư hỏng, thức ăn đóng hộp, thực phẩm nhiều chất béo và dầu mỡ, thức ăn cay nóng…
  • Uống đủ 2,5 lít nước mỗi ngày.
  • Nên kiểm soát tốt lượng đường trong máu nếu bạn là người bị tiểu đường.
  • Tránh tiếp xúc với không khí ô nhiễm, đầy khói bụi, nấm mốc, tránh đi bơi ở những nơi có nguồn nước bẩn. Cần áp dụng những biện pháp bảo vệ tai khi bơi trong hồ bơi.
Ăn uống điều độ và đầy đủ chất dinh dưỡng
Thường xuyên luyện tập, ăn uống điều độ và đầy đủ chất dinh dưỡng để nâng cao chức năng chống viêm nhiễm của hệ miễn dịch

Bệnh viêm tai ngoài ác tính là bệnh nguy hiểm, thường kèm theo triệu chứng nặng nề, dễ lây lan và dễ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không kịp thời xử lý. Để phòng ngừa viêm nhiễm lan rộng gây tê liệt dây thần kinh, áp xe não, viêm xương, viêm mô tế bào… người bệnh cần điều trị ngay khi triệu chứng xuất hiện. Ngoài ra bạn cần áp dụng những biện pháp phòng ngừa để tránh bệnh tái phát.

Ngày Cập nhật 06/06/2023

Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *